نه راهی برای رفتن، نه جایی برای ماندن؛ روزگار تحقیر آمیز مهاجران افغان در ایران

جمهوری مدرا: «نزدیک به یک هفته می‌شود که بر سختی زندگی مهاجران افغانستانی در ایران افزوده شده است. اوضاع در کل، چه برای مهاجرین قانونی و چه غیر قانونی دشوار و پر از چالش است. به شکل بسیار واضح در کوچه و خیابان شاهد رفتار تحقیر‌آمیز و خشونت‌بار شهروندان و مسئولین دولتی ایرانی در برابر مهاجران افغانستانی استیم. قتل یک شهروند ایرانی در چندی پیش‌تر؛ نگاه‌های خشن ایرانی‌ها در برابر ما  را بیش‌تر کرده و امکان بازداشت و اعمال فشار دوبرابر نسبت به گذشته بیش‌تر شده است».

این نگرانی و اظهارات یکی از مهاجران افغان در ایران است که در صحبت با جمهوری مدارا نسبت به وضعیت مهاجران افغان در ایران توضیح داده است.

قتل یک شهروند ایرانی توسط سه‌نفر از شهروندان افغانستان در تهران، مهاجران افغان را تحت فشار بیشتر قرار داده است. اخیرا گزارش های متعدد در شبکه‌های اجتماعی منتشر که نشان می‌داد شهروندان ایرانی مهاجران افغان را به صورت گروهی لب و کوب می‌کنند.

زهره بهمنی(مستعا) یکی از دختران مهاجر افغان در ایران می‌گوید؛ بعد از رویداد این قتل در ساحه‌ی 15 تهران، مأمورین دولتی شب هنگام‌وارد کارخانه‌های می‌شوند که مهاجران افغان در آنجا کار می‌کنند. آن‌ها را بدون علت بازداشت کرده و در صورت مقاومت لت‌وکوب می‌کنند و در نهایت دوباره به افغانستان رد مرز می‌کنند. او که هم اکنون ساکن تهران است، پیامد این قتل را عامل بدتر‌شدن زندگی برتمام مهاجران افغانستان در ایران می‌داند.

به گفته‌ی زهره، اگر شهروند افغانستانی مهاجر در ایران در برابر دشنام و هتک حرمت انسانی که از سوی نیروهای دولتی و شهروندان ایرانی صورت می‌گیرد از خود مقاومت نشان دهند؛ به هیچ صورت برایش خانه اجاره داده نمی‌شود و اگر خانه داشته باشد اقامت خانه‌اش تمدید نمی‌شود.

این در حالی‌ست که هیچ نهادی حمایت‌کننده از مهاجران افغانستان در ایران به شکل رسمی فعالیت ندارد و تمام بخش‌های مربوط به مهاجران افغانستان توسط شهروندان ایرانی‌ مدیریت می‌شود.

نسیم آواره، یکی دیگر از مهاجران  افغانستان در ایران است. او که دانش‌‌آموخته‌ی ادبیات از دانشگاه کابل است مدت یک‌سال می‌شود که در ایران مهاجر شده است. نسیم می‌گوید او به دلیل وضعیت بد اقتصادی و بی‌کاری به ایران مهاجرت کرده است. او نوع نگاه تمام شهروندان ایرانی در برابر مهاجران افغانستانی را  نگاه از بالا به پایین می‌داند که به سبب آن مهاجران افغانستان در ایران انسان درجه سه محسوب می‌شود. «در صف نانوایی برای خرید نان، اگر چه از همه پیش‌تر رفته باشی، باید منتظر آخرین فرد ایرانی بمانی؛ تا تمام ایرانی‌ها نان نخرند به شهروند افغانستانی نان نمی‌دهد».

به گفته‌ی نسیم، در صورت اعتراض در برابر رفتار ناعادلانه‌ی نانوا در صف نانوایی و یا اعتراض در برابر هر گونه رفتار تحقیرآمیز، احتمال بازداشت از سوی نیروهای امنیتی ایران وجود دارد. «در صورت بازداشت حتا اگر جرم‌ات ثابت نشود باید برای آزادی پول پرداخت کنی».

نزدیک به یک هفته قبل شهروندان ایرانی در شبکه‌های اجتماعی خواستار اخراج مهاجرین افغانستان از ایران شدند. هم‌چنان در تجمع اعتراضی مبنی بر قتل یک شهروند ایرانی، از حکومت خود خواستار عدم حمایت از مهاجران افغانستان در ایران شده بودند.

رحمت‌الله رحیمی، 18 سال سن دارد و مدت اقامت خود در ایران را دوسال وشش ماه می‌گوید. او که علت مهاجرت خود در ایران را بی‌کاری در افغانستان می‌داند در یک هفته‌ی اخیر از تشدید رفتار خشونت‌آمیز شهروندان و تهدید نیروهای امنیتی ایران در برابر مهاجران ابزار نگرانی می‌کند. «در هر جا مورد تحقیر و اهانت که واقع شویم مجبور به سکوت استیم. هیچ راهی بدیل دیگر نداریم. حتی اگر کارت و ویزه‌ی رسمی داشته باشیم بازهم باید در مقابل رفتار توهین‌آمیز ایرانی‌ها سکوت کنیم و برای ادامه‌ی زندگی باید دندان روی جگر گذاشته تحمل کنیم».

رحمت‌الله می‌گوید بیش‌تر از دو سال است که در مقابل کار زیاد، مزد اندک دریافت می‌کند و یک اشتباه کوچک مهاجرین بر همه شهروندان  مهاجر در ایران تعمیم داده می‌شود.

نجیب‌الله فرهنگ، یکی دیگر از شهروندان مهاجر افغانستان در ایران است. او دانشجوی برحال در یکی از دانشگاه‌های تهران است، کارت دانشجوییی دارد و از طریق بورسیه به کشور ایران سفر کرده است. به گفته‌ فرهنگ برای ایرانی‌ها تمام شهروندان افغانستانی چه با مدرک اقامتی و چه بدون مدرک اقامت قانونی؛ انسان درجه سوم محسوب می‌شوند. «مامورین گشت، افراد که غیر قانونی مهاجر است را دست‌گیر کرده و بعد از لت‌وکوب به افغانستان روان می‌کنند».

او در کابل مصروف‌ کارهای فرهنگی بوده و با آمدن طالبان و وضع محدودیت برکار‌ش، گرفتن بورسیه و دریافت ویزه‌ی تحصیلی در ایران را یگانه گزینه‌ای روی دست برای پیشرفت و ادامه‌ی زندگی مصئون‌تر می‌داند. او اما می‌گوید که مهاجران افغانستانی در ایران از تمام حقوق، خدمات و امکانات اجتماعی محروم اند.

پس از بازگشت دوباره طالبان به قدرت در افغانستان، تعداد مهاجران افغانستان در ایران افزایش یافته و چندین ماه است که کاربران شبکه‌های اجتماعی در ایران با هشتگ «اخراج افغانی مطالبه ملی» خواهان اخراج مهاجران افغانستان از آن کشور اند.

برخلاف ادعای مسئولین دولتی ایران مبنی بر میزبانی عالی از افغان‌های ساکن این کشور؛ مهاجر از اندک‌ حقوق پناهندگی در این کشور بهره‌مند نبوده و رفتار مردم ایران خلاف کنوانسیون پناهنده‌گی با مهاجران افغانستان است.

افغانستان، کشوری‌ است که بیش‌ترین تعداد مهاجر را در ایران و پاکستان دارد. سازمان بین المللی مهاجرت در امور پناهندگان رقم مهاجرین افغان در ایران را 762 هزار نفر اعلام کرده؛ در حال که وزیر خارجه‌ی کشور ایران تعداد مهاجران افغانستان در ایران را نزدیک به 5 میلیون تن گفته است.

سازمان بین‌المللی مهاجرت می‌گوید در سه ماه دوم 2024 میلادی532 هزار و 854 نفر افغانستان را ترک کرده‌اند. این سازمان، آمار افراد بازگشته به افغانستان را 858 هزار و 170 نفر گفته است.

طبق گزارش سازمان بین‌المللی مهاجرت، علت افزایش بازگشت مهاجران افغان به کشور شان، سیاست‌های ایران و پاکستان مبنی بر اخراج مهاجران غیر قانونی است.